Diz Protezi Ameliyatı Sonrası Rehabilitasyon

Total diz protezi ameliyatı sonrası rehabilitasyon genellikle haftada 2-3 kez, 4-6 hafta boyunca ev programı da dahil olmak üzere yapılır. Rehabilitasyon programı kişiye özgü olmalı ve hastanın beklentilerini karşılayabilecek şekilde düzenlenmelidir. Programa, hastanın durumu stabilse, cerrahi günü ya da cerrahiden sonraki gün başlanmalıdır.

Ameliyat öncesi yapılan rehabilitasyon; ameliyat sonrası fonksiyonelliği daha hızlı kazanma, iyileşme konusunda motivasyonu arttırma, bağımsız transferi ve ambulasyonu daha kolay ve daha erken gerçekleştirme, ameliyat sonrası oluşabilecek kaygı düzeyini en aza indirme gibi nedenler açısından ameliyat sonrası yapılan rehabilitasyon kadar önemlidir.

Ameliyat öncesinde hastaya ameliyat ve rehabilitasyon süreci hakkında eğitim verilir. Hasta eğitiminin içeriği; ameliyat öncesi hazırlık, cerrahi yöntem, anestezi tekniği, ağrı kontrolü, beslenme, hastanede kalış süresi, taburculuk şartları, ameliyat sırasında ve sonrasında gelişebilecek komplikasyonlar, ameliyat sonrası ev düzenlemeleri, rehabilitasyon programı ve kısıtlamalar hakkında bilgilendirmeleri kapsar. Böylece kişinin ameliyat sonrası gerçekçi beklentiler ve hedefler belirlemesi sağlanır.

Ameliyat öncesi uygulanan rehabilitasyonun amacı; dizin eklem hareket açıklığını ve çevresindeki kasların kuvvetini (özellikle quadriceps) arttırarak ameliyat sonrası başarıyı arttırmaktır. Quadriceps kas kuvveti fonksiyonel yeterlilik için çok önemlidir. Quadriceps kası zayıf olursa yürüme, oturmadan ayağa kalkma gibi aktivitelerde asimetrilere yol açar.

Ameliyatın sonuçlarının daha başarılı olması için, rehabilitasyon programına aktif katılım sağlanmalı, fizyoterapistin verdiği egzersiz programına uyulmalıdır.

Rehabilitasyonun amaçları;

Erken dönem rehabilitasyonda öncelikle kişiye yatak içinde güvenli hareket, transferler, hareket kısıtlamaları ve günlük yaşam aktivitelerini yaparken alması gereken önlemler hakkında eğitim verilir.

Derin ven trombozu gelişimini önlemek için elastik çoraplar, bandajlar, bacakların yukarıya kaldırılması, aktif ayak bileği hareketleri gibi uygulamalar yapılır.

Anti-embolik çoraplar: Ameliyattan sonraki 4-6 hafta boyunca, sadece kişisel hijyen sırasında çıkarılacak şekilde giyilir.

Ameliyattan sonraki ilk birkaç gün dikiş yerinde ağrı ve hassasiyet, dizi bükerken rahatsızlık ve gerginlik hissedilebilir. Bunlar normaldir ve kişi egzersizlerine devam etmelidir. Dikişler ise ameliyattan 15-20 gün sonra alınır.

Kan dolaşımını arttırmak, ödemi azaltmak ve derin ven trombozunu önlemek için ayak bileği gaza basar gibi aşağı yukarı hareket ettirilir.

Fizyoterapist yardımı ile topuk yatakta iken ameliyatlı taraf ayak dizi bükerek kalçaya doğru çekilir.

Dizin altına havlu veya rulo koyarak aşağıya doğru bastırılır.

Dizin altında daha yüksek bir rulo varken bacak düz hale getirilir.

Bacaklar sarkık şekilde otururken diz düz hale getirilir.

Sırtüstü uzanırken kalça sıkılır, bir süre tutulur ve bırakılır. Nefes tutulmamalıdır.

Sırtüstü pozisyonda ameliyatsız bacak bükülü iken diğer bacak dümdüz bir sopa gibi yukarı kaldırılır.

Diz kapağı aşağı, yukarı, iç ve dış yanlara doğru hareket ettirilir.

Özellikle gluteus medius kasını güçlendirmek için, sırtüstü yatarken bacağın yana doğru açılmasıdır. Daha sonra yan yatış pozisyonunda ve bir süre sonra da ayakta yapılır.

Oturur pozisyonda bacak düzken bir çarşaf yardımıyla ayağı kendine çekme ile uyluk arkası kasların gerilmesidir.

Sandalyede otururken ve ayak yerle temasta iken ameliyatlı ayak gelebildiği kadar geri çekilir, bir süre beklenir sonra eski haline getirilir.

Sırtüstü yatarken dizler arasına koyulan havlu veya top sıkılır.

Erken dönem rehabilitasyonda öncelikle kişiye yatak içinde güvenli hareket, transferler, hareket kısıtlamaları ve günlük yaşam aktivitelerini yaparken alması gereken önlemler hakkında eğitim verilir.

Ameliyattan sonraki gün fizyoterapist yardımı ile ayağa kalkılır. Fizyoterapist, oda içinde kısa mesafeli yürüyüşler ve erken dönem egzersizleri yaptırır. Egzersizlerin erken dönemde başlaması ve hastanın, fizyoterapistinin verdiği programa uyması iyileşme hızını ve ameliyatın başarısını büyük oranda arttırır.

Ödemi ve derin ven trombozu riskini azaltmak için ilk 4-6 hafta emboli önleyici basınçlı çorap (elastik çorap) kullanılır.

Ödemi azaltmak için, erken dönemde ameliyatlı bacak kalp seviyesinin üzerinde düz olacak şekilde 20 dk boyunca pozisyonlanmalıdır. Ödemin yanı sıra inflamasyonu da azaltmak için, cilde direk temas etmeyecek şekilde, iki saatte bir 15 dk olmak üzere soğuk uygulama yapılır.

İstirahat sırasında dizin tamamen düz olması gerekir. Bu nedenle topuk altına bir rulo veya diz boşta düz kalacak şekilde ayak sandalyeye uzatılabilir.

Diz protezi ameliyatı sonrası 2. günden itibaren fizyoterapist ile yürüme eğitimine başlanır. Yaş, denge ve algı düzeyi gibi durumlara bakılarak yürümeye yardımcı cihazlar (koltuk değneği, yürüteç, baston vs.) seçilir. Bu cihazlar ameliyatlı taraftaki ekleme yük bindirmemek, destek ve denge sağlamak için kullanılır. Baston veya koltuk değneği kullanılacaksa, ameliyatlı olmayan tarafta kullanılmalıdır.

Merdiven inip çıkarken tırabzandan destek alınmalıdır. Merdiven çıkarken önce sağlam bacak, inerken ise önce ameliyatlı bacak merdivene konulur.

Taburcu olduktan sonra tedavi fizyoterapist eşliğinde ve ev programı şeklinde devam eder. Bu dönemde kas kuvveti ve dayanıklılık yeniden kazanılmaya çalışılır. Denge, koordinasyon ve yürüyüş çalışmaları yapılır. Rehabilitasyon programına denge egzersizleri eklenmesi düşme riskini azaltır ve yürüme kapasitesi gelişir. Kardiyopulmoner dayanıklılık geliştirilmeye çalışılır. Hafif dirençli olarak egzersizler yapılmaya başlanır.

Hidroterapi ve akuaterapiden faydalanılabilir. Çünkü suda, kişinin eklem ve yumuşak dokularına binen yük azalır, kan akışı hızlanır ve böylece kaslara daha fazla oksijen gelir. Bu da kişinin hareketleri daha kolay yapmasını sağlar. Suyun sıcaklığı; ağrı ve kas spazmını azaltır. Aynı zamanda su içi yapılan egzersizlerde seans boyunca denge korunmaya çalışıldığı için kassal koordinasyonun da gelişimine katkı sağlanır.

Taburcu olduktan sonra, dikişlere su gelmeyecek şekilde kapatılarak ve güvenlik açısından duş taburesi üstüne oturarak banyo yapılabilir. Giyinirken ise düşme riskine karşı oturarak giyinilmelidir. Pantolon giyerken önce ameliyatlı bacaktan geçirilmeli, çıkarırken ise önce sağlam bacaktan çıkarılmalıdır.

Dizden ses gelmesi, ağrıyla beraber olmadığı sürece zararsızdır. Bu ses, protezin metal ve plastik parçalarının temasından kaynaklanır. Ancak ağrı yapıyorsa mutlaka doktora danışılmalıdır.

Ameliyattan 4-6 hafta sonra araba kullanılabilir. En az 6 hafta sonra, 4 saat ve az süren uçak yolculuğu yapabilir.

Masa başı çalışanlar 6-8 hafta sonra, ağır işlerde çalışanlar ise 12 hafta sonra işe geri dönebilirler.