Patellofemoral Ağrı Sendromu (PFAS)

Patellofemoral ağrı sendromu (PFAS), dizin ön kısmında ağrıya yol açan en yaygın rahatsızlıklardan biridir. Diz kapağı (patella) ile femur arasındaki eklem yüzeyindeki patolojiler sonucu gelişen bu sendrom, genellikle sporcular ve aktif bireylerde görülür. Her yaş ve meslek grubunda da görülebilir. PFAS, hastanın yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir, bu nedenle doğru tanı ve tedavi yöntemleri büyük önem taşır.

Patellofemoral Ağrı Sendromu Nedir?

Patellofemoral ağrı sendromu, diz önünde yer alan patella (diz kapağı) ile femur arasındaki eklem yüzeyinde gelişen ağrıya verilen isimdir. Bu sendrom, genellikle dizin hareketi sırasında ağrıya yol açar ve diz kapağının eklem yüzeyinin anormal hareketi, eklemdeki kıkırdak dokunun aşınmasına neden olabilir.

PFAS, her yaş grubundaki insanı etkileyebilecek bir sorundur, ancak özellikle sporcularda, gençlerde ve kadınlarda daha yaygın olarak görülür. Bu durum, sıklıkla koşma, zıplama ve merdiven çıkma gibi aktivitelerle ilişkilidir.

Patellofemoral Ağrı Sendromunun Belirtileri

PFAS'ın başlıca belirtisi, diz önünde hissedilen ağrıdır. Bu ağrı, genellikle diz kapağında, dizin ön kısmında yoğunlaşır.

• Ağrı: Genellikle diz kapağının etrafında, özellikle aktivite sırasında hissedilen bir ağrı vardır. Merdiven çıkarken, yokuş inerken veya uzun süre oturduktan sonra kalkarken ağrı daha belirgindir.
• Hassasiyet: Diz kapağında, özellikle patellofemoral eklem yüzeylerinde hassasiyet gelişebilir. Yumuşak dokulara dokunmak bile ağrıya yol açabilir.
• Ödem: Uzun süre hareketsiz kaldıktan sonra, dizde hafif şişlik olabilir.
• Hareket Kısıtlılığı: Ağrı nedeniyle dizde hareket kısıtlılığı yaşanabilir, bu da günlük aktiviteleri zorlaştırır.

Patellofemoral Ağrı Sendromunun Nedenleri

PFAS, birden fazla faktörün etkisiyle ortaya çıkabilir. Bu faktörler, dizin biyomekanik yapısını ve vücudun hareket alışkanlıklarını içerir.

• Aşırı Kullanım ve Egzersizle İlgili Faktörler: Sürekli tekrarlanan hareketler veya aşırı fiziksel aktiviteler, özellikle koşma, zıplama ve yokuş çıkma gibi aktiviteler, diz kapağının femur üzerinde yaptığı kayma hareketini zorlaştırır ve zamanla aşınmaya yol açar. Bu da ağrıya neden olur.
• Anatomik Faktörler: Diz eklemini oluşturan kemik yapıların hizalanmasındaki bozukluklar, PFAS’ın başlıca nedenlerinden biridir. Diz kapağının normalden daha fazla içe veya dışa kayması, patellofemoral eklem yüzeyinin düzgün olmayan şekilde hareket etmesine yol açar. Bununla birlikte, diz kapağı displazisi (diz kapağının anormal şekli) veya aşırı düz ayak gibi duruş bozuklukları da PFAS riskini artırabilir.
• Kas Zayıflığı ve Dengesizlikler: Diz çevresindeki kasların zayıf olması, özellikle quadriceps ,patella'nın düzgün hareket etmesini zorlaştırır. Ayrıca, kalça kaslarındaki zayıflıklar da dize aşırı yüklenmeye neden olabilir, bu da PFAS’a zemin hazırlar.
• Sporcular ve Aktif Bireylerde Risk Faktörleri: Ağır sportif aktivitesi yapan bireyler, özellikle yoğun egzersiz programlarına sahip olanlar, PFAS için yüksek risk altındadır. Basketbol, futbol, volebol gibi sporlar, dizin yoğun bir şekilde kullanıldığı aktiviteler olup, PFAS gelişimine zemin hazırlar.

Patellofemoral Ağrı Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?

PFAS’ın doğru teşhisi, doğru tedavi sürecini başlatmak için oldukça önemlidir. Teşhis, genellikle birkaç aşamalı bir süreci içerir ve şüpheli belirtileri doğrulamak için fizik muayene, görüntüleme testleri ve bazen spesifik klinik testler kullanılır.

Fizik Muayene ve Klinik Testler

PFAS teşhisi, ilk olarak klinik değerlendirme ile başlar. Doktor, hastanın ağrı öyküsünü dinler, hangi aktiviteler sırasında ağrının arttığını belirler ve fizik muayene yaparak dizin çeşitli bölgelerindeki hassasiyetleri kontrol eder. Hastanın postür analizi ve patellafemoral ağrıyı değerlendirmek için uygulanan özel testler ile fiziki değerlendirme tamamlanır.

Görüntüleme Yöntemleri

• Röntgen: Diz eklemindeki genel yapıyı görmek için kullanılır. Ancak, röntgen yumuşak doku problemlerini tespit etmekte sınırlı kalmaktadır. Kıkırdak aşınması veya patella konumu ve/veya pozisyonu röntgenle belirlenebilir, ancak PFAS tanısı için tek başına yeterli olmayabilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Kıkırdak ve yumuşak doku hasarlarını görmek için çok daha detaylı bir görüntüleme yöntemidir. Kıkırdak aşınması, patella konumu ve/veya pozisyonu veya diğer yapılarla ilgili anormallikler MR ile daha net bir şekilde görüntülenebilir.

Patellofemoral Ağrı Sendromunda Uygulanan Tedavisi Yaklaşımları

PFAS tedavisinin ana hedefi, ağrıyı hafifletmek ve dizin normal fonksiyonlarını geri kazandırmaktır. Tedavi süreci genellikle konservatif yöntemlerle başlar, ancak bazı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir.

• Konservatif Tedavi Yöntemleri: Konservatif tedavi, çoğu PFAS vakasında etkili bir yaklaşım sunar.

Dinlenme ve Buz Uygulama

Hastalığın erken döneminde, ağrıyı azaltmak ve iltihabı hafifletmek için dinlenme önerilir. Egzersiz ve aktivite seviyesinin azaltılması, iyileşme için önemli bir adımdır. Buz uygulaması, ağrıyı azaltır ve şişliği engeller. Buzu doğrudan cilde temas ettirmemek için bir havluya sararak, 15-20 dakika aralıklarla günde birkaç kez uygulanabilir.

Farmakolojik Tedavisi

Ağrıyı kontrol altına almak için genellikle non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) kullanılır. Bu ilaçlar, hem ağrıyı hafifletir hem de inflamasyonu azaltır. Ancak, bu ilaçlar sadece geçici bir rahatlama sağlar ve uzun süreli kullanımı, yan etkilere yol açabilir.

Fizik Tedavi

Fizik tedavi, PFAS tedavisinde kritik bir rol oynar ve genellikle hastanın ağrısını azaltma, kas dengesizliklerini düzeltme ve uzun vadede dizin fonksiyonlarını iyileştirme amacı taşır.

• Kuvvetlendirme ve Germe Egzersizleri

Tedavi programı, genellikle kuadriseps ve  hamstringler ile kalça kasları ve diz çevresi kaslarını hedef alır. Zayıf kaslar diz kapağını destekleyemez ve bu da PFAS’a yol açar. Bu nedenle PFAS tedavisinde mutlaka egzersiz yer almalıdır.

• Vücut Farkındalığı Egzersizleri

Fizyoterapistler, hastaların postür bozukluklarını değerlendirerek, doğru postür hakkında eğitim verirler. Postür ve yürüyüş analizi yapılır. Analiz sonuçlarına göre egzersiz programına vücut farkındalığı ve postür egzersizlerini de eklerler. Bu tedavi planlaması hastanın uzun vadeli iyileşmesine yardımcı olur.

Terapi süreci genellikle 4-6 hafta sürer ve hastaların tedaviye uyum göstermesi iyileşmeyi hızlandırır.

• Cerrahi Tedaviler: Konservatif tedaviye rağmen ağrı devam ederse veya hastanın yaşam kalitesi ciddi şekilde etkilenirse, cerrahi müdahale düşünülebilir. Ancak, cerrahi seçeneğinden önce genellikle fizik tedavi ve farmakolojik tedavisi birkaç ay süreyle denenir.

Artroskopik Cerrahi

Artroskopi, diz ekleminin yapısını görerek yapılan minimal invaziv bir cerrahi yöntemdir. Bu işlemde, küçük bir kamera yardımıyla diz eklemi incelenir ve gerekirse kıkırdak onarımları yapılır. Kıkırdak aşınması varsa, artroskopiyle bu bölgeler temizlenebilir.

Realignment Cerrahisi

Bazı hastalarda, patellanın konumu ve pozisyonu ile ilgili problemler tedavi edilmezse ağrı devam edebilir. Patella realignment cerrahisi, patella’nın normal pozisyona getirilmesini sağlar. Bu işlem, patella’nın femur üzerindeki doğru hareketini iyileştirir.

Lateral Gevşetme Cerrahisi

PFAS’ın cerrahi tedavisinde kullanılan bir yöntemdir. Bu prosedür, özellikle diz kapağının dışa doğru kaymasının (lateral subluksasyon) engellenmesi gereken vakalarda tercih edilir. Lateral gevşetme işlemi, patellanın dış tarafındaki dokuların gevşetilmesi ve serbest bırakılması işlemidir. Genellikle, bu işlem, hastanın dizindeki kıkırdak hasarının minimal olduğu ve patellanın hala işlevsel olduğu durumlarda yapılır. Lateral gevşetme tek başına yeterli olmayabilir, bu yüzden çoğu zaman güçlendirici egzersizler veya diğer cerrahi müdahalelerle kombine edilir.

Sonuç

Patellofemoral Ağrı Sendromu (PFAS), özellikle dizin aşırı kullanımına, kas kuvvetinde dengesizliğe ve travmaya bağlı olarak gelişebilir. Ancak, uygun önlemler alarak bu rahatsızlığın önüne geçmek mümkündür. Doğru egzersiz, uygun ayakkabı seçimi, düzenli germe egzersizleri, doğru duruş ve aşırı yüklenmeden kaçınma, PFAS’ı önlemede etkili yöntemlerdir. Ayrıca, fazla kilo, diz eklemine binen yükü artırabileceğinden, sağlıklı yaşam tarzı seçimleri yapmak bu rahatsızlıkla başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Bu tedavileri yaklaşımlarının yetersiz kaldığı noktada ise cerrahi yöntemler düşünülmelidir. Mutlaka detaylı muayene ve tedavi programınızın belirlenmesi için bizimle iletişime geçiniz.