Diz Kapağı Çıkığı Nedir?
Patella dislokasyonu, Diz kapağının (patella), dizi açma ve bükme hareketleri esnasında katettiği bir yol bulunmaktadır. Bu kemik yola trohlea denir. Travma, doğumsal veya tıbbi kaynaklı herhangi bir nedenden dolayı diz kapağının hareket ettiği bu yolaktan ayrılmasına diz kapağı çıkığı denir. Bu çıkık, dizin normal işlevlerini yerine getirememesine yol açar ve hastada ağrı, şişlik, hareket kısıtlılığı gibi belirtilerle kendini gösterir.
Patella, femurla patellofemoral eklem adı verilen bir eklem ile birleşir. Bu eklemde, patella dizin bükülme hareketlerine yardımcı olur ve diz çevresindeki kaslarla birlikte hareketin doğru gerçekleşmesini sağlar. Patella dışarı kaydığında, bu normal eklem hareketi bozulur ve dizde ciddi ağrı ile hareket kaybına yol açar.
Diz Kapağı Çıkığının Nedenleri
Patella çıkığının birçok farklı nedeni olabilir. Bu nedenler, anatomik faktörlerden, travmalara kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. Genel olarak, patella çıkığının başlıca nedenleri şu şekilde özetlenebilir:
- Travmalar ve Düşmeler
Diz üzerine alınan doğrudan darbeler, ani dönme hareketleri veya düşmeler patella dislokasyonuna yol açabilir. Özellikle sporcular, futbol, basketbol gibi sporlarda, dizin fazla zorlanması sonucu bu tür travmalarla karşılaşabilirler. Ani ve güçlü bir dış etken (örneğin bir futbol maçındaki sert müdahale), patella’nın normal konumundan kaymasına yol açabilir.
- Anatomik Faktörler ve Genetik Yatkınlık
Bazı bireylerin diz anatomisi, patella çıkığına daha yatkın olabilmektedir. Diz kapağı dislokasyonuna yatkınlık gösteren bazı yapısal özellikler şunlar olabilir:
- Patellofemoral eklemdeki yapısal bozukluklar: Patella'nın femurla yaptığı açının genişliği, patella'nın dışa kayma riskini artırabilir.
- Kemik yüzeyinde yapısal değişiklikler: Kemik yüzeyindeki yapısal bozuklukları, eklemdeki kıkırdak yapılarının bozulması, patella'nın düzgün bir şekilde kaymasına engel olabilir.
- Dizi stabilize eden bağlarının gevşekliği: Ekleme stabilite sağlayan bağların gevşekliği, patella'nın yerinde kalmasını zorlaştırır ve kayma riskini artırır.
Genetik faktörler de patella dislokasyonunun tekrarlayıcı olmasına yol açabilir. Ailede patella çıkığı öyküsü bulunan bireylerin, bu rahatsızlığı yaşama olasılığı daha yüksektir.
- Kas Gücü ve Denge Bozuklukları
Diz çevresindeki kasların zayıf olması, özellikle quadriceps kaslarının (dizin ön kısmındaki büyük kas) güçsüzlüğü, patella'nın dengesiz hareket etmesine neden olabilir. Ayrıca, dizin iç ve dış tarafındaki kaslar arasındaki denge bozuklukları da patella çıkığına zemin hazırlayabilir.
- Zayıf Bağlar ve Bağ Yaralanmaları
Dizdeki bağlar, patella ve diğer diz yapılarının bir arada düzgün bir şekilde hareket etmelerini sağlar. Çapraz bağ yaralanmaları ya da bağlardaki gevşeklik, patella dislokasyonuna neden olabilir. Bağ yaralanmaları, patella'nın hareket sırasında düzgün bir şekilde yerinde kalmasını engeller.
- Fazla Aktivite ve Aşırı Kullanım
Yüksek şiddetli spor aktiviteleri veya aşırı fiziksel zorlanma, dizin yapısını bozar ve patella çıkığına yol açabilir. Özellikle, patella'nın dışa kaymasını tetikleyen ani dönüş hareketleri, antrenman sırasında yapılan zorlamalar patella dislokasyonuna sebep olabilir.
Diz Kapağı Çıkığı Kimlerde Görülür ?
Patella çıkığı, her yaştan bireyde görülebilse de, özellikle belirli yaş gruplarında ve aktivite seviyelerinde daha yaygın görülür. Genellikle:
- Genç bireyler ve sporcular: Diz kapağı çıkığı en sık genç, aktif bireylerde görülür. Bu yaş grubu, fiziksel aktivitelerde ve sporlarda daha yoğun olduğu için, diz üzerine alınan darbeler ve zorlamalar patella çıkığına yol açabilir. Basketbol, futbol, voleybol gibi sporlar, patella çıkığı riski taşıyan spor dalları arasında yer alır.
- Kadınlar: Kadınlarda diz anatomisi, genetik faktörler ve kas yapısı nedeniyle patella dislokasyonu daha sık görülmektedir. Kadınların diz çevresindeki bağları, erkeklere kıyasla daha gevşek olabilir.
- Aile öyküsü bulunan bireyler: Ailede patella çıkığı öyküsü olan bireylerde, bu durumun görülme riski daha yüksektir.
Çıkma Sonrası Görülen Problemler
Diz kapağı çıkığı, çoğunlukla aniden gelişir ve hastada belirgin belirtilerle kendini gösterir. Yaygın belirtiler şunlardır:
- Ani ve Şiddetli Ağrı: Patella dışarı kaydığında, hastada şiddetli bir ağrı oluşur. Bu ağrı genellikle dizin ön kısmında hissedilir ve kişiyi hareket etmeye zorlar.
- Dizde Şişlik ve Morarma: Patella dislokasyonu genellikle dizde şişlik, morarma ve kanama ile birlikte gelir. Patella dışarıya doğru çıktığında, dizdeki kıkırdak ve bağlarda hasar oluşabilir, bu da morarmaya ve ödeme neden olur.
- Dizde Görsel Değişiklik: Patella çıktığında, dizin normal görüntüsünün değişmesine yol açabilir. Kimi hastalarda, patella çıktığında dışarıdan gözle görülebilir bir kayma hareketi fark edilebilir.
- Hareket Kısıtlılığı ve Kilitlenme: Diz hareketleri kısıtlanır. Patella doğru pozisyonda olmadığı için, hasta dizini bükmekte ve düz tutmakta zorlanabilir.
- Diz Stabilitesinin Kaybı: Patella kaydığı için dizdeki stabilite kaybolur ve hasta yürürken dengesizlik hissi yaşayabilir. Bu da bir başka rahatsız edici belirti olabilir.
Diz Kapağı Çıkığının Tedavisi
Patella çıkığı tedavisi, çıkığın şiddetine ve hastanın durumuna göre değişir. Tedavi genellikle konservatif (cerrahi olmayan) ve cerrahi tedavi olmak üzere iki ana başlıkta incelenebilir:
- Konservatif Tedavi (Cerrahi Olmayan Yöntemler)
Çoğu diz kapağı çıkığı, cerrahi müdahaleye gerek kalmadan konservatif yöntemlerle tedavi edilebilir. Bu tedavi, şunları içerir:
Redüksiyon (Yerine Yerleştirme): İlk olarak, çıkık olan patella düzgün bir şekilde yerine yerleştirilir. Bu işlem, genellikle lokal anestezi altında yapılır. Redüksiyon sonrasında hastalar dinlenmeye alınır.
Buz ve Dinlenme: Şişlik ve ağrıyı azaltmak için diz üzerine buz uygulanır. Ayrıca dizin üzerine baskı yapmamak için dinlenme önerilir.
Bantlama ve Atel Uygulaması: Diz stabilitesini sağlamak amacıyla diz, bantla sabitlenebilir. Bu, patella'nın düzgün bir şekilde iyileşmesine yardımcı olabilir.
- Cerrahi Müdahale
Bazı durumlarda, özellikle patella sürekli dislokasyon gösteriyorsa veya bağlarda ciddi hasar meydana geldiyse cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi tedavi şunları içerebilir:
Bağ Onarımı / MPFL Rekonstrüksiyonu: Patellofemoral eklemdeki bağlarda hasar varsa, bu bağlar cerrahi müdahale ile onarılır.
Fulkerson Cerrahisi: Bu cerrahi, diz kapağı kemiğinin alt bağlantısı patellar tendonun tibiaya yapışma yerinin içe-öne-yukarı veya aşağı kaydırma olanağı sağlar. Böylece diz kapağı pozisyonu düzelmiş ve kıkırdağına binen aşırı yükler azaltılmış olur.
Diz kapağı çıkığında cerrahi müdahaleler ile ilgili ayrıntılı bilgi edinmek isterseniz bağlantıya tıklayabilirsiniz.
- Fizik Terapi ve Rehabilitasyon
Patella dislokasyonu sonrası fizik terapi, kasları güçlendirmek ve hareket yeteneğini yeniden kazandırmak için kritik öneme sahiptir. Fizik terapi, diz çevresindeki kasların güçlenmesini sağlar ve patella'nın normal yerinde kalmasına yardımcı olur. Ayrıca, hastaların düzgün bir şekilde yürümeleri, koşmaları ve günlük aktivitelerini yapabilmeleri için hareketliliği artırıcı egzersizler yapılır.
Diz kapağı çıkığı, tedavi edilmediği takdirde dizde kalıcı hasarlara yol açabilir ve hastanın yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, patella dislokasyonu belirtileri görülen hastaların zaman kaybetmeden tarafımıza başvurmaları önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, hastaların hızla iyileşmesini sağlar ve patella çıkığının tekrar etmesini önleyebilir.
Bizimle İletişime Geçin
Diz kapağı problemleri yaşam kalitenizi olumsuz etkiliyorsa, erken tanı ve doğru tedavi önemlidir. İÜ İstanbul Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Ömer Naci Ergin olarak, size en iyi hizmeti sunmak için buradayız. Sorularınız ve randevu talepleriniz için bizimle iletişime geçebilirsiniz.